Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı'nın konaklama tesislerinde yaptığı denetimler, korkunç bir gerçeği ortaya koydu.

Turizm sektöründe çalışan işçilerin çalışma sürelerini mevzuata uygun hale getirmek, ödenmeyen fazla çalışma ücreti varsa bunların işçilere ödetilmesini sağlamak, izinsiz yabancı uyruklu çalışma/çalıştırmayı ile kayıt dışı istihdamı önlemek amacıyla gerçekleştirilen denetimlerde, otellerin neredeyse tamamında "taşeron" sistemi uygulandığı, toplu sözleşme yapılabilen işyeri sayısının "yok denecek kadar" az olduğu, turizm personelinin haftalık izinlerinin dahi kullandırtılmadığı, maaşların asgari ücret ya da asgari ücretin çok az fazlası olduğu, fazla mesai ücretlerinin ödenmediği saptandı.

Raporun giriş bölümünde, emek piyasasında görülen tüm sorunların turizm sektörüne de yansıdığına işaret edilerek, Türkiye’de hizmet sektöründe çalışanların yüzde 10-12’sinin turizm sektörü tarafından doğrudan istihdam edildiği belirtildi. Bu doğrultuda, otel, yiyecek-içecek, ikram ve turizm sektöründeki işçi ile işverenler arasında oluşturulması gereken sosyal diyaloga daha çok gereksinim duyulduğunun altı çizilen raporda, turizm sektöründe “günlük 16 saati aşan çalışmalar”ın genel kabul görerek yaygın bir şekilde çalışma süreleri olarak uygulanır hale geldiği vurgulandı.

Raporda şöyle denildi:

"Ayrıca, otel işyerlerinin çalışma özelliklerinden dolayı genelde haftanın 7 günü açık oldukları, işçilerin hafta tatili günleri ve genel tatil günlerinde çalıştırıldıkları, bu durumun da işçilerin dinlenmelerini ve kendilerini işlerine yeniden odaklayabilmelerini imkansız hale getirdiği görülmektedir. Yukarıda açıklanan nedenlerle birlikte Antalya, Muğla ve Aydın illerinde turizm sektöründe çalışan işçilerin çalışma sürelerinin uzunluğundan kaynaklanan işçi-işveren uyuşmazlığının fazlalığı ile 2010 yılında “Turizm Sektöründe Çalışma Mevzuatına Aykırı Uygulamaların Önlenmesi’’ projesi kapsamında Antalya ilinde yapılan denetimlerde anılan sektörde izinsiz yabancı uyruklu işçilerin yoğunlukla çalıştırıldığının tespit edilmesi bu sektörde teftiş yapılmasını gerekli kılmıştır."

Raporda, denetim yapılan otellerin tamamına yakınında alt işverenlik (Taşeron) uygulamasına rastlandığı kaydedilerek, teftiş kapsamında 105’i alt işverenlik olmak üzere toplam 211 işyerinin teftişi yapıldığı anlatıldı. Teftiş kapsamına alınan 106 otel işletmesinin 6’sında muvazaalı işlemle karşılaşıldığı ve alt işverenlik uygulamalarına son verilmesi sağlandığına değinilen rapyorda şu bilgiler yer aldı:

"Denetim yapılan 106 otelin 78’i mevsimlik olarak 28’i ise yılın bütün aylarında faaliyetini devam ettirmektedir. İşyerlerinin yüzde 74’ünün mevsimlik olması sektör çalışanları bakımından önemli bir sorun olarak görülmektedir. Teftişin yürütüldüğü Antalya, Aydın ve Muğla illerindeki 1.535 turizm işletme belgeli tesislerden sadece 9’unda toplu iş sözleşmesi olması (yüzde 1’in altında) sektördeki örgütlülüğün yok denecek düzeyde olduğunu göstermektedir. Sektörde yoğun olarak bireysel iş ilişkisi kurulmuştur. Teşmil uygulaması yapılan işyeri ise yoktur."

Konaklama sektöründe işçilerin sendika üyesi olmamalarının nedenleri arasında, konaklama sektöründe çalışanlarının sirkülasyonunun çok yüksek olması, sendikaların aktif olmaması, sezonluk çalışmanın yoğunluğu, işsizlik oranının yüksekliği, işçilerin iş güvencesi korkuları, işverenlerin örgütlü davranışlara tepkileri sayıldı.

HAFTALIK ÇALIŞMA SÜRELERİ

Teftişlerde, işçilerin yaklaşık yüzde 50’lik bölümünün haftalık çalışma süresinin üzerinde çalıştığı, fazla çalışmanın özellikle mutfak ve servis bölümünde yoğun bir şekilde yapıldığı saptandı. İşçilerin yüzde 21’lik bir bölümünün haftanın 7 günü çalıştırıldığı ya da hafta tatillerinin biriktirilerek yasaya aykırı şekilde kullandırıldığı da belirlendi.

Denetimlerde, konaklama sektörü çalışanlarının yüzde 12'sinin asgari ücret aldığı, her ne kadar yüzde 88’i asgari ücretten fazla alıyor görünse de bu oranın çok büyük bir kısmı asgari ücrete çok yakın tutarlara denk geldiği de anlaşıldı. Raporda, denetimi yapılan işyerlerinde en sık rastlanılan noksanlıkların altı çizilerek, teftiş edilen işyerlerinin yüzde 90’ında fazla çalışmaya ilişkin hükümlere  muhalefet saptandı. Bunun yanında çalışma sürelerinin yasal sürelerin üzerinde olması, hafta tatili kullandırmama, çalışılan ulusal bayram ve genel tatil günü ücretlerinin ödenmemesi,ücretlerin tam ve zamanında ödenmemesi, yasaya aykırı gece çalışma yaptırılması ve izinsiz yabancı uyruklu istihdamı hususlarında mevzuata aykırılıklara rastlandı.

Denetimlerde 72 işyerinde ücretlerin zamanında ödenmediği, günlük ücretle çalışan işyerlerinde 31 gün çeken aylarda 30 günlük ücret ödendiği, maktu ücretli işyerlerinde işçinin hasta, izinli ve sair sebeplerle gelmediği günlerin ücretlerinin kesildiği tespit edildi.

Raporda yer alan diğer eksiklikler de şöyle:

• 95 işyerinde fazla çalışma, yapılan fazla çalışmaların ücretlerinin ödenmediği ya da eksik ödendiği, fazla çalışma onaylarının alınmadığı hususları saptanmıştır.

• Teftiş kapsamında 57 işyerinde hafta tatilinin hiç kullandırılmadığı biriktirilerek yasaya aykırı olarak kullandırıldığı tespit edilmiştir.

• Denetimi yapılan 62 işyerinde genel tatil günlerinde çalışılmasına rağmen bugünlere ilişkin ek bir yevmiye daha ödenmediği tespit edilmiştir.

• Denetimi yapılan 98 işyerinde haftalık çalışma süresinin 45 saatin üzerinde belirlendiği, işçilerin çalışma sürelerinin ara dinlenmeleri dahil kesintisiz 12 saat dinlenmeyi içerecek şekilde düzenlenmediği tespit edilmiştir.

• 75 işyerinde gece çalıştırılacak işçilerin sağlık durumlarının gece çalışmasına uygun olduğuna ilişkin sağlık raporlarının alınmadığı, gece postalarında çalıştırılacak işçilerin listelerinin ve bu işçiler için işe başlamadan önce alınan ve periyodik sağlık raporlarının bir nüshasının ilgili bölge müdürlüğüne verilmediği ve postaların düzenli olarak değiştirilmediği hususları tespit edilmiştir

93 işyerinde (bu işyerlerin büyük bir kısmı otellerde alt işveren olarak ya da kiralama yönetimi ile iş yapan hamam-sauna, animasyon, deri, kuyum, market vb. şekilde faaliyette) izinsiz yabancı uyruklu çalıştırıldığı tespit edilmiştir.

Yine bazı yabancı uyruklulara tur operatörü adı altında çalışma izni alınmış olmasına karşın bunların tur operatörü olarak değil animasyon, çocuk kulübü, sauna vb. yerlerde çalıştırıldığı tespit edilmiştir.