30 Nisan 2014 - Derleme / Video / ♫

1 Mayıs 1977 gününden bir gün evvel, 30 Nisan gazetelerinde “1 Mayıs İşçi Sınıfının Birlik, Mücadele ve Dayanışma Günü”nün nasıl kutlanacağıyla ilgili haberler yer alıyordu. Devrimci İşçi Sendikaları Konfedarasyonu’na (DİSK) bağlı tüm sendikalar, çok sayıda demokratik kuruluş ve Türkiye İşçi Sendikaları Birliği’ne (Türk-İş) bağlı bazı sendikalarla gençlik örgütleri tarafından yoğun bir biçimde sürdürülen hazırlıklar neredeyse tamamlanmıştı. CHP Genel Sekreter Yardımcısı Ali Topuz Cumhuriyet gazetesine verdiği demeçte, “Bayram dolayısıyla düzenlenen yürüyüş ve töreni amacından saptırmak isteyecek kışkırtıcıların oyunlarına gelmemek için özen göstermeleri yürüyüş ve töreni düzenleyen ve yönetenlerin disiplini içinde hareket edilmesi”ni bayrama katılacak CHP’lilerden özellikle rica ediyordu. Aynı çağrı, mitingi düzenleyen DİSK tarafından da yapılmıştı. Genel Sekreter Mehmet Karaca, kutlamaların olaysız geçmesi için gereken güvenlik önlemlerinin DİSK tarafından alındığını, İstanbul dışında başka hiçbir yerde kutlama yapılmayacağını belirtiyordu.

DİSK’in planına göre yürüyüş saat 11:00′de Beşiktaş’ta ve yan bir kol olarak Saraçhane’de, grupların kendi örgüt ya da fabrika flamalarının arkasında toplanmasıyla başlayacaktı. Beşiktaş’ta toplanacak ana kolla Saraçhane’deki kolun, saat 14:00′te Taksim Meydanı’nda buluşması mitingin de başlangıcı olacaktı. DİSK yaklaşık 20.000 işçisini özel kırmızı renkli gömlekler giydirerek güvenlikten sorumlu tutmuştu. Böylece alana girenlerin üstü aranacak, kortejlerin iki yanında barikat kurulacak, miting alanına herhangi bir “sızma” olması önlenecekti. Meydanda olması istenmeyen grupların geliş yolları muhtelif önlemler kesilmişti. Mesela Bozdoğan kemeri’nin önünde 2000 kadar Uzel Makina işçisi bekletiliyordu.

14 Aralık 1973′te seçilen ve görevini 11 Aralık 1977′ye kadar sürdüren dönemin CHP’li Belediye Başkanı Ahmet İsvan da sabahın erken saatlerinde eşi Reha İsvan ile miting alanındaki şefer tribününde yerini almıştır. Taksim Meydanına Cumhuriyet Caddesi tarafındaki merdivenler çıkan Ahmet ve Reha İsvan, sıkı bir koruma ve disiplin uygulaması olduğunu görürler. Görevli DİSK’liler düzenleyicilere haber verildilkten sonra İsvan ve eşinin şeref trübündeki yerlerini almalarına izin verir.

Miting hazırlıkları sırasında DİSK, belediyeye başvurarak henüz satın alınmış olan telsiz araçlarından yararlanmak istediğini belirtir. İçlerinde birer DİSK görevlisi de yer alacak olan sekiz telsizli araç, o gün DİSK’e tahsis edilir. Araçlar kenti dolaşarak yürüyüşün düzenini ve disiplini sağlamaya çalışır. Hangi grubun nereden yürüyüşe başladığı, hızlı yürüyen grubun yürüyüş temposuyla ilgili haberleşme olanağı sağlanmış olur. Belediye Başkanı, itfaiye ve cankurtaranların olası bir olaya karşı, miting alanının yakınında hazır tutulması emrini verir. Ahmet İsvan’ın da elinde bir telsiz vardır ve DİSK’e verilen araçların haberleşmelerini sürekli dinleyebilmekte, belediye ekipleriyle düzenli haberleşebilmektedir.

Sabahın erken saatlerinden başlayarak Beşiktaş ve Saraçhane’de toplanan halk, planlananda bir saat gecikmeyle saat 15:00 civarında Taksim Meydanı’na ulaşır. Meydana ilk olarak Metal Kapak işçileri halk oyunlarıyla girerler. Daha sonra Genel-İş’in Kapıcılar Şubesi, ellerinde 1 Mayıs Bütün “ÜLKENİN İŞÇİLERİNE VE TÜKİYE İŞÇİ SINIFINA SELAM OLSUN” yazılı büyük bir afişle halkı selamlar. Arkalarından Bank-Sen, “FAŞİZME GEÇİT YOK” pankartıyla görünür. Tekstil Sendikası’nın ilginç gösterisiyse halk ve bayrama katılan işçilerin ilgisini çeker: Gösteride, bir aracın üzerine dokuma tezgahı kurularak tekstil işçileri temsil edilmektedir. Tekstil işçileri, her insan kümesinin bir harf taşıdığı, yürüyen bir “SOSYALİZM” afişiyle de meslek gruplarını temsil etmektedir. Beko işçileriyse miting alanına Kafkas kıyafetleriyle gelmişlerdir. Bir yandan tiyatro gruplarının gösteri yaptığı miting alanında hoperlörden yapılan uyarılarla yürüyüşün disiplini sağlanmaya çalışılırken, bir yandan da devrimci marşlar çalınmaktadır. En sık duyulan iki slogan “Faşizme Geçit Yok” ve “İşçiyiz, Güçlüyüz, Devrimlerde Öncüyüzdür”dür. Kazancı yokuşunun başında Genel-İş Sendikası’na bağlı işçilerin İstanbul Belediyesine resmi başvuru yaparak o gün için kiraladıkları iki ekskavatör durmaktadır. Bunlardan birinin üstünde BARIŞ, diğerinin üstünde KARDEŞLİK pankartları asılıdır.

O gün DİSK Başkanı Kemal Türkler miting alanına seslenecek tek konuşmacıdır ve konuşmasının bir yerinde şöyle der: “Dağılmadan önce son DİSK Genel Temislciler Meclis toplantımızda bugün sizlere sunulmak üzere kararlaştırılmış olan öneriyi açıklıyorum. Onayladığınız takdirde bu öneriyi DİSK olarak İstanbul Belediye Meclisi’ne ileteceğiz. En önemli, görkemli günün 1 Mayıs 1976′da ve 1 Mayıs 1977′de yaşayan bu alanın adının 1 Mayıs alanı olarak değiştirilmesini istiyor musunuz?” Kalabalık alkışlarla onaylar bu öneriyi.

DİSK’in planına göre saat 18:00′de bitmesi gereken miting, kalabalıkların ardı arkası kesilmeyince uzar o gün. Artık güneş batmak üzeredir, DİSK Başkanı Kemal Türkler’in konuşmasının sonundadır.  3 Mayıs 1977 tarihli Vatan gazetesine göre Türkler kalabalığı saygı duruşuna davet eder, kalabalık kitlenin sol kolları havaya kalkar, ortalık sakindir… Silah sesleri duyulur.

İinsanların üzerine ateş açılır ve o gün orada olanlarla ilgili açılan davalar “fail-i aslisi belli değildir” diyerek kapatılır.

İŞTE O 1 MAYIS 1977

Yazarın Notu;

http://www.neguzelseyler.org/?p=1142

Bu yazı M. Sabancıoğlu’nun Mayıs 2005′te  Toplumsal Tarih dergisinde yayınlanan makalesinden yazarının bilgisi dahilinde yeniden düzenlenmiştir. Makale, Nisan 2005′te Ahmet İsvan ile Yalova’daki evinde yaptığı röportajdan bir derlemedir.   Rukiye Durukan ve Can Tamer Büyüklale’ye teşekkürler, dergiyi bana onlar ulaştırdı.