Canan Kaya KAYA, BUENOS AİRES

26 Ekim'de yapılacak seçimlerde 2,6 milyon Uruguaylı sandık başına gidiyor. Anayasaya gereği yeniden aday olamayan dünyanın en yoksul başkanı Jose 'Pepe' Mujica veda ediyor. Mujica 1 Mart 2015'te görevini yeni başkana devredecek. İş hayatına bu gün kullanılan 8 saatlik çalışma süresini ilk uygulayan ve dünyanın en özgür ülkesi olarak bilinen Uruguay'da yapılacak seçimlerin ardından latin Amerika geleneği olan sol parti iktidarı sarsılacak gibi görünüyor.

ÖZGÜRLÜKLER ÜLKESİ

Güney Amerika'nın özgürlükler ülkesi Uruguay'da seçimlerin favori ismi iktidar partisi Frente Amplio (Geniş Cephe)'nun adayı eski başkan Tabare Vazquez. Son anketler Vazquez'i %43'le önde gösteriyor ancak seçimlerin büyük sürprizi Partido Nacional (Ulusal Parti) adayı 41 yaşındaki Lacalle Pou'nun %32'lik oy oranı ikinci turun oldukça çekişmeli geçeceğini gösteriyor. Brezilya ikinci tur seçimlerinin sağ adayı Aecio Neves'i gibi, sağ eğilimli Ulusal Parti'nin 2019 seçimleri için hazırladığı Lacalle Pou'nun anketlerde bir anda öne geçmesi akıllara, Güney Amerika'da popülist sol iktidarların sonu mu geliyor sorusunu getiriyor.

İLK TURDA KİMSENİN ŞANSI YOK GİBİ

Seçimlerde aynı zamanda 99 sandalyelik meclis ve 30 sandalyelik senato üyeleri de yenilenecek. İktidar partisi Frente Amplio birkaç sandalye kaybetse de 2005'den elinde bulundurduğu meclis çoğunluğunu korumayı umuyor. Seçim anketlerinde Vazquez ve Pou arasında 11 puanlık fark olmasına rağmen, ilk turda seçilmek için gerekli %50 oya hiçbir adayın ulaşamayacağı görülüyor. 30 Kasım'da yapılacak ikinci tur oylamalarında belirlenecek Uruguay'ın yeni başkanı 1 Mart 2015'te Jose Mujica'dan görevi devr alacak.

GÜVENLİK SORUNU İKTİDAR PARTİSİNE OY KAYBETTİRİYOR

2005-2010 yılları arasında başkanlık yapan 74 yaşındaki diş hekimi Tabare Vazquez'in tıpkı Jose Mujica gibi Uruguaylılar arasında kişisel profili oldukça yüksek. 8 yıllık Frente Amplio iktidarı sosyal ve ekonomik alanlarda büyük gelişmeler kaydedildi.%13'den %6'ya düşürülen işsizlik ve İMF rakamlarına göre %40'lardan %8'e düşürelen yoksulluk oranıyla bölgenin en düşük oranlarına ulaşıldı. Güney Amerika'nın kürtajı yasallaştıran ilk ülkesi olmasının yanında dünyanın devlet eliyle marihuana satışını düzenleyen ilk ülke oldu. Eşçinsel evliliği yasalaştı.

DÜNYANIN EN KALİTELİ YAŞAMINA SAHİP 19. ÜLKE

Yaşam kalitesi sırasında dünyanın 19. ülkesi olan Uruguay'da bölgenin suç ve cinayet oranı en düşük ülkesi. Ancak kamuoyu yoklamalarında ülkenin en önemli sorunu olarak güvenlik ve eğitim sorunu öne çıkıyor. Yüksek imajına rağmen Tabare Vazquez'in ilk turda gereken çoğunluğu sağlamasının en büyük nedeni olarak güvenlik sorunu görülüyor. Vazquez, kendisinin başlattığı ve Mujica'yla devam eden ekonomi ve sosyal politikaların aynen devam edeceğini defalarca yineledi. Mercosur özelinde Arjantin ve Brezilya ile ilişkileri sürdüreceğini belirten Vazquez, ekonomi bakanı Mario Bergara'nın görevine devam edeceğini açıkladı.

MUHALEFET EKONOMİDE DEVLET ETKİSİNİ AZALTMAYI VAAT EDİYOR

Seçimlerin sürpriz ismi Uruguay eski başkanı Luis Alberto Lacalle (1990-1995)'nin oğlu Lacalle Pou'nun ise devletin ekonomiye olan müdahelesi azaltma sözü veriyor. Marihuna yasasında düzenlemelere gideceğini de açıklayan Pou'nun bir diğer vaadi Guantanamo'dan daha fazla tutuklu kabul etmeyeceği. Jose Mujica, ABD Başkanı Obama ile Guantanoma'daki tutukluların Uruguay'a nakli konusunda bir anlaşma imzalamıştı.

EĞEK KAZANIRSALAR SAĞ KOALİSYON UFUKTA GİBİ

Ikinci tura kalması beklenmemesine rağmen Partido Colorado lideri Pedro Bordaberry seçimlerde kilit rol oynayacak. %15 yo oranına sahip Bordaberry eski diktatör Jose Maria Bordaberry'nin oğlu ve kampanyasının tamamen güvenlik ve yabancı sorunu üzerine inşa etmiş durumda. İkinci turda Lacalle Pou'yu destekleyeceğini açıklayan Bordaberry'nin mecliste de Ulusal Parti ile birlikte hareket edecek.

URUGUAY VE TARİHİ

DEVLETİN ADI: Uruguay 
BAŞŞEHRİ: Montevideo 
NÜFUSU: 3.017.000 
YÜZÖLÇÜMÜ: 186.925 km2
RESMİ DİLİ: İspanyolca 
DİNİ: Hıristiyan 
PARA BİRİMİ: Peso 

Güney Amerika kıtasının doğu kıyısında yer alan bir ülke. Batıda Arjantin, kuzeyde Brezilya, doğuda Atlas Okyanusu ile çevrili olan Uruguay, 30° 04’ ve 34° 58’ güney enlemleriyle 53° 42’ ve 58° 26’ batı boylamları arasında bulunur.

Tarihi

Uruguay 1516 yılında İspanyol Juan Diaz de Solis tarafından keşfedilmiştir. Ülke halkını o zamanlar Charrua yerlileri meydana getiriyordu. 1624’ten itibaren İspanyollar ülkeye yerleşmeye başladı. On sekizinci yüzyılda Uruguay İspanya’nın Rio de la Plata genel valiliğine bağlandı. 1811’de Josè Gervasio Artigos liderliğinde bağımsızlık hareketleri başladı.

25 Ağustos 1928’de Uruguay bağımsızlığını elde etti. Bundan sonra ülkede Coloradolar (İspanyolca kırmızı renk) olarak bilinen liberaller ve Blancolar (İspanyolca beyaz) olarak bilinen muhafazakarlar arasında siyasi çekişme başladı. Colorado-Blanco çatışması ülkeyi 1839-1851 yılları arasında iç savaşa sürükledi. 1852’de Coloradolar iktidarı ele geçirdiler. Uruguay 1865-1870 yıllarında Paraguay’a karşı Brezilya ve Arjantin’le ittifak yaparak kanlı bir savaşa girdi. Paraguay’ın yenilmesi ile Uruguay’ın kontrolu Coloradolara kaldı. On dokuzuncu yüzyılın son bölümünde, çoğunlukta bunlar olmak üzere, iktidarı elde tuttular. Blancoların 1904’te iç savaş çıkarak son iktidarı ele geçirme teşebbüsü silahlı kuvvetler vasıtasıyla sonuçsuz kaldı. 1950’lerde siyasi memnuniyetsizlikler artmaya başladı.

Her ne kadar Uruguay’da uzun zamandan beri Komünist Partisi varsa da, bu parti 1960 ve 1970 yılları arasında işçi hareketlerini yönlendirmeye başladı. Ekonomik durgunluk, enflasyon, sel baskınları ve 1967’deki kuraklık ve 1968’deki genel grev hükumeti devalüasyon, fiyat ve ücret kontrolü yapmaya zorladı. Tuparmarolar (solcu gerillalar) 1970 yıllarında tedhiş hareketlerini artırdılar. Şiddet eylemleri devam ederken başkan Juan Maria Bordaberry, 20 Şubat 1973’te askeri idareyi kabul etti. Temmuz ayında Kongreyi feshederek yerine Devlet Konseyini kurdu. 1974 yılında askerler sıkı baskı tedbirleri kullanarak Tupamaroları tamamen sindirdiler. 1976’da başkan Bordaberry askerler tarafından azledildi. 1980’de askeri rejim normal düzene geçmek için yeni bir anayasa hazırladı. Bu anayasa Kasım 1980’de halk oylamasına sunulduğunda kabul edilmedi. 1981’de General Gregorio Alvarez başkan olarak iktidarı ele aldı. 1981’den sonra çok partili parlamenter sisteme geçiş için hazırlıklar başladı ve 1984’te yapılan seçimlerde. Julio Maria Sanqulmetti başkan seçildi. Yüksek dış borçlar, ekonominin rayına oturtulmasına mani oldu. 1989’da yapılan seçimlerdeyse Beyaz Parti adayı Luis Arberto Localle başkan seçildi. Halen başkanlıkta bulunmaktadır (1994).

Fiziki Yapı

Kuzeydeki yüksek araziler hariç, Uruguay toprakları dalgalı, yeşillik ovalar ve alçak tepelerle kaplıdır. Kuzey dağlık olmakla birlikte ülkenin en yüksek noktası olan Cerro Mirador (540 m) güneydedir.

Uruguay akarsular bakımından zengindir. Fakat çoğu, Negro ve Uruguay nehirleri hariç kısa olup, ulaşım bakımından büyük bir önem taşımaz. Doğuda Mirim Gölü, ülkeyi Brezilya’nın güney kıyı ucundan ayırır.

İklim

Uruguay’da mutedil (ılıman) bir iklim hüküm sürer. Sıcaklık ortalaması Ocak ve Şubat aylarında 22°C, Temmuz aylarında 10°C’dir. Yağmur en fazla Nisan ve Mayıs aylarında yağar. Yıllık yağış miktarı yaklaşık 890 mm civarındadır. Yaz aylarında sık sık fırtınalar olur. Mayıstan ekime kadar sis yaygın olarak görülür. Fakat nadiren bütün gün boyunca devam eder.

Tabii Kaynaklar

Yaklaşık Uruguay’ın dörtte üçü otlaklarla kaplıdır. Ancak % 3’ü ormanlıktır. Ormanlar palmiye, meşe, sedir, manolya, söğüt ve aksalkım gibi ağaçları ihtiva eder. Amerikan devekuşu, geyik, tilki, susamuru ve ayıbalığı ülkenin başlıca vahşi hayvanlarıdır. Belli başlı yeraltı zenginlikleri mermer ve granittir.

Nüfus ve Sosyal Hayat

3.017.000 nüfuslu Uruguay’da halkın büyük bölümü (% 83) şehirlerde yaşar. Nüfusun yarıya yakın kısmı (1.260.000) başşehir Montevideo’dadır. Bundan başka 100.000’i aşan şehir yoktur. Diğer önemli yerleşim merkezleri Salto, Paysandu, Mercedes ve Fray Bentos’tur. Bunların hepsi Uruguay Nehri kenarında kurulmuştur.

Uruguaylıların çoğu son yüzyıllık bir dönemde Avrupa’dan göç edenlerin soyundan gelir. Bunların çoğu İspanyol ve İtalyan asıllıdır. Ayrıca bir miktar Alman, Doğu Avrupa ve İngiliz asıllı vardır. Avrupa asıllılar nüfusun % 89’unu teşkil eder. Geri kalan % 9’u melez, % 2’si Afrika asıllıdır. Ülkenin resmi lisanı olan İspanyolca herkes tarafından konuşulur. Diğer Latin Amerika ülkelerindeki ırk karışımı ve değişik diller Uruguay’da bulunmaz. Halk etnik yapı ve kültür yönünden değişiklikler arz etmez.

İlköğretim mecburi olup, halkın % 94’ü okuma-yazma bilmektedir. Ülkede iki üniversite, 40 kadar öğretmen okulu vardır. Çoğu Latin Amerika ülkelerine zıt olarak Uruguay düşük bir nüfus artışına (binde 1.2) sahiptir.

Ekonomi

Ülke topraklarının büyük bölümü otlaklarla kaplı olduğundan hayvancılık gelişmiştir. Ençok sığır ve koyun yetiştirilir. Ülke topraklarında yetiştirilen belli başlı bitkiler; mısır, buğday, turunçgil meyveleri, pirinç, yulaf ve keten tohumudur.

Ülkede tarımla ilgili olarak, et paketleme, yün, sanayi, şeker sanayii ve un fabrikaları yer alır. Küçük çapta mühendislik ve elektrik malzemeleri firmaları ve kimya tesisleri vardır. Ayrıca küçük çelik ve alüminyum için hadde fabrikaları bulunur. Uruguay’da bilinen petrol veya maden kömürü yatakları mevcut değildir. Bundan dolayı ısıyla çalışan tesisler ve motorlu araçlar tamamen yakıt ithalatına bağlıdır.

Karayollarının uzunluğu 52.000 km olup, bunun 11.960 km’si asfalttır. Demiryolu ağı yaklaşık 3000 km’dir. Montevideo’da büyük bir milletlerarası havaalanı vardır.

İhraç mallarının başlıcaları et ve et ürünleri, yün, tekstil ürünleridir. Hammaddeler ve makinalar imalat sanayi için ithal edilen belli başlı mallardır. Hidroelektrik zenginlikleri artmasına rağmen, ülke petrol ithalatına bağımlı olmaya devam etmektedir. Ticaret yaptığı ülkelerin başlıcaları Brezilya, ABD, Arjantin, Irak ve Birleşik Almanya’dır.