MANSUR ÇELİK
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın seçimlerin yenilenmesi kararı Resmî Gazete’de yayınlandı ve 14 Mayıs seçimleri için 64 günlük geri sayım başladı. Anayasa’nın 116’ncı maddesi ve Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu’nun 3. maddesine göre milletvekili ve cumhurbaşkanı seçimi 14 Mayıs 2023 tarihinde yapılacak. Ancak Erdoğan’ın, seçim yenileme kararına dayanak oluşturan 116’ncı madde, kendisinin yeniden aday olup olamayacağı ile ilgili tartışmaları da beraberinde getiriyor.
AKP Genel Başkanlığı görevi de bulunan, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, aylardır konuşulan seçim yenileme kararını, 14 Mayıs 2023 tarihine ayarlı olduğu için bugün aldı ve karar gece yarısını bile beklemeden bugünkü Resmi Gazete’nin mükerrer sayısında yayınlanarak yürürlüğe girdi.
Kararda, “Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 116 ncı maddesi uyarınca Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ve Cumhurbaşkanlığı seçiminin yenilenmesine karar verilmiştir” denildi.
ANAYASA’NIN 116. MADDESİNE DAYALI KARAR
Erdoğan’ın kararına dayanak yaptığı Anayasa’nın 116’ncı maddesi “Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanı seçimlerinin yenilenmesi” başlığını taşıyor. 2017 referandumu ile yapılan değişikle birlikte Anayasa’nın söz konusu 116’ncı maddesi şöyle:
“Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanı seçimlerinin yenilenmesi
MADDE 116- (Değişik: 16/4/2017-6771/11 md.) Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.
Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.
Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir.
Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen Meclisin ve Cumhurbaşkanının yetki ve görevleri, yeni Meclisin ve Cumhurbaşkanının göreve başlamasına kadar devam eder.
Bu şekilde seçilen Meclis ve Cumhurbaşkanının görev süreleri de beş yıldır.”
YENİDEN ADAY OLABİLECEK Mİ?
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2007 anayasa değişikliğinin ardından 10 Ağustos 2014 tarihinde yapılan ve doğrudan halk oyuyla seçilen ilk cumhurbaşkanı oldu. Yeni Cumhurbaşkanlığı seçimi 2019 yılında yapılacaktı ancak 2017’de yapılan anayasa değişikliği ile bir kişinin iki kez cumhurbaşkanı olmasının önü açıldı ve hükümet sistemini de değiştirecek seçim 24 Haziran 2018 tarihinde yapıldı. Başbakanlığın kaldırıldığı Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçilen su seçimde Erdoğan yeniden Cumhurbaşkanı seçildi. Anayasa’nın 116’ncı maddesinin 3’ncü fıkrasında, “Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir” hükmü yer alıyor.
ANAYASA 101 DE “BİR KİMSE EN FAZLA GÖREV İKİ DEFA SEÇİLEBİLİR” DİYOR
Yine Anayasa’nın 101’nci maddesinde, “Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir” deniliyor.
Erdoğan 2014 ve 2018’de yapılan iki ayrı seçimde Cumhurbaşkanı olarak seçildi. 14 Mayıs’ta yapılacak seçimin kararını TBMM değil de Cumhurbaşkanı Erdoğan aldığı için yine Anayasa’nın 116’ncı maddesine göre yeniden aday olamayacağı belirtiliyor. Muhalefet ve anayasa hukukçuları bu duruma işaret etmesine rağmen, iktidar mensupları ise değiyen mevzuat nedeniyle Erdoğan’ın iki ayrı dönemi tamamlamadığını, Cumhurbaşkanlığı için üçüncü seçime de girebileceğini savunuyor. bu durumla ilgili resmi bir itiraz yapılması halinde tek kaar yetkisi YSK'da bulunuyor ve YSK kararlarına karşı itiraz merci bulunmadığı için kesin sayılıyor.
“BİR KİMSE EN FAZLA İKİ DEFA CUMHURBAŞKANI SEÇİLEBİLİR” 6271 SAYILI KANUN DA VAR
Yine Cumhurbaşkanlığı ile ilgili bir diğer mevzuat da 6271 sayılı Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu. Bu kanunda da bir kişinin en fazla iki kez cumhurbaşkanı seçilebileceği düzenlemesi yer alıyor. Bu kanunun 2018’de yapılan değişikliklerle birlikte “Seçim dönemi, seçim döneminin başlangıcı ve seçimlerin tamamlanması” başlıklı 3’ncü maddesinde ise seçimin 14 Mayıs’ta yapılması gerektiğini ortaya koyuyor. Bu kanunun 3. maddesinin 4’ncü fıkrasına göre seçim yenileme kararının verildiği günden sonra gelen 60’ncı günü takip eden ilk pazar günü seçimin yapılması gerekiyor. Söz konusu hesap yapıldığında 60. Gün 9 Nisan’a denk geliyor, izleyen ilk Pazar günü ise 14 Mayıs 2023 tarihi oluyor.
6271 sayılı Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu’nun söz konusu 3. Maddesi de şöyle:
“MADDE 3 – (Değişik: 25/4/2018-7140/3 md.)
(1) Cumhurbaşkanı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır.
(2) Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir. Ancak Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi hâlinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir.
(3) Cumhurbaşkanı ve Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev sürelerinin dolmasından önceki son Pazar günü oy verme günüdür. Görev süresi, birlikte yapılan bir önceki seçim tarihi esas alınarak belirlenir. Oy verme gününden geriye doğru hesaplanacak altmış günlük sürenin ilk günü seçimin başlangıç tarihidir.
(4) Seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi hâlinde bu karar kırksekiz saat içinde Resmî Gazete’de yayımlanarak ilân olunur. Bu kararın verildiği günden sonra gelen altmışıncı günü takip eden ilk Pazar günü Cumhurbaşkanı ile Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi birlikte yapılır.
(5) Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması ve Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimine bir yıl veya daha az süre kalması hâlinde, Cumhurbaşkanı seçimi, makamın boşaldığı günden sonra gelen altmışıncı günü takip eden ilk Pazar günü Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimiyle birlikte yapılır.
(6) Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması ve Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimine bir yıldan fazla süre kalması hâlinde, Cumhurbaşkanı seçimi, makamın boşaldığı günden sonra gelen kırkbeş gün içindeki son Pazar günü yapılır. Bu şekilde seçilen Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi seçim tarihine kadar görevine devam eder. Kalan süreyi tamamlayan Cumhurbaşkanı açısından bu süre dönemden sayılmaz.
(7) Yukarıdaki fıkralarda öngörülen süreler içinde seçimin tamamlanması amacıyla, Yüksek Seçim Kurulu tarafından, seçim takvimi resen belirlenir ve ilân edilir.”
GÖZLER YSK’DA
Depremin vurduğu 6 Şubat sonrasında bölgeye giderek incelemeler yapan Yüksek Seçim Kurulu heyeti bir anlamda seçim hazırlığına zaten başlamıştı. Bölgeden ayrılan seçmenler için gerekli önlemleri, ikametgâh kayıtlarıüzerinden alması beklenen YSK, geçmiş seçimlerde 45 gün ile 60 gün arasında seçim yapılmasını sağlayabiliyor. YSK’nın bu nedenle bu hafta sonunda seçim takvimini belirleyerek en geç önümüzdeki hafta ilan etmesi bekleniyor. Seçime katılma yeterliliği bulunan siyasi partiler de aday adaylarından alacaklarıücretleri, gençler ve kadınlar için tanınacak pozitif ayrımcılık uygulamaları gibi karalarını da bu hafta netleştirecek. Yine seçimlerde aday olmayı düşünen kamu görevlileri için de önümüzdeki hafta önümüzdeki haftadan itibaren görevden ayrılmaları yönünde karar alınması bekleniyor.
Kaynak: ANKA Haber Ajansı